Στη νότια Χίο η μυρωδιά της μαστίχας είναι παντού και τα μεσαιωνικά χωριά με τα στενά σοκάκια και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σάς προσκαλούν σε μια βόλτα στη δική τους εποχή. Τα μοναδικά Μαστιχοχώρια έχουν να διηγηθούν τις δικές τους, ξεχωριστές ιστορίες.
Το νότιο τμήμα της Χίου αποτελεί για τον επισκέπτη του νησιού μια εντελώς ξεχωριστή εμπειρία. Οι χαμηλοί λόφοι, καλυμμένοι με μαστιχόδεντρα και αιωνόβιες ελιές δημιουργούν ένα πανέμορφο τοπίο, ενώ τα μεσαιωνικά χωριά, τα περίφημα Μαστιχοχώρια με την ιδιαίτερη οχυρωματική αρχιτεκτονική και το ξεχωριστό χρώμα, μοιάζουν με ζωντανό μουσείο.
Η μαστίχα, που έχει κάνει γνωστή τη Χίο σε όλο τον κόσμο, έδωσε το όνομά της σε αυτούς τους μεσαιωνικούς οικισμούς στα νότια του νησιού. Η μακραίωνη ιστορία τους ξεκινά περίπου στα μέσα του 14ου αιώνα, όταν οι Γενοβέζοι κατακτητές έχτισαν τα χωριά αυτά για να στεγάσουν τους άρχοντες που θα έλεγχαν την παραγωγή της μαστίχας. Σήμερα, οι περισσότεροι οικισμοί στα Μαστιχοχώρια διατηρούν τη μεσαιωνική αρχιτεκτονική τους. Τα σπίτια είναι χτισμένα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, ενώ επικοινωνούν μεταξύ τους με πολύ στενά, σκεπαστά δρομάκια, τους «θόλους». Από όλα τα Μαστιχοχώρια, καλύτερα διατηρούνται εκείνα που δεν έπαθαν μεγάλες ζημιές από τον μεγάλο σεισμό του 1881: τα Μεστά, το Πυργί, οι Ολύμποι κ.ά.
Περιήγηση στα πιο όμορφα Μαστιχοχώρια
Μεστά
Σε απόσταση 35 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης της Χίου, τα Μεστά είναι το πιο καλοδιατηρημένο Μαστιχοχώρι και ένα από τα ωραιότερα μεσαιωνικά καστροχώρια του νησιού. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του πηγάζει από τη βυζαντινή περίοδο και το χωριό θυμίζει πραγματικό φρούριο. Τα πέτρινα σπίτια είναι χτισμένα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, ενώ επικοινωνούν μεταξύ τους με πολύ στενά, σκεπαστά δρομάκια, τους «θόλους». Αυτά που είναι χτισμένα στην εξωτερική πλευρά του χωριού παίζουν το ρόλο ενός ενιαίου τοίχους, χωρίς παράθυρα προς τα έξω.
Η βόλτα στα μικρά σοκάκια προσφέρει στον επισκέπτη μια μοναδική εμπειρία, καθώς ολόκληρο το χωριό θυμίζει λαβύρινθο. Στο χωριό υπάρχουν πολλές εκκλησίες, με μεγαλύτερη την εκκλησία των Ταξιαρχών, η οποία χτίστηκε το 1868 στη θέση του παλιού κυκλικού πύργου του κάστρου.
Μη χάσετε:
- Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Μικρού Ταξιάρχη θεωρείται περίτεχνο δείγμα της χιώτικης ξυλογλυπτικής.
- Στην κεντρική πλατεία του χωριού (το «λιβάδι» όπως λέγεται στην τοπική διάλεκτο), οι ταβέρνες και τα καφενεία σας καλούν να χαλαρώσετε απολαμβάνοντας παραδοσιακές χιώτικες λιχουδιές.
Πυργί
Γνωστό ως το «ζωγραφιστό χωριό», το Πυργί, σε απόσταση περίπου 25 χλμ. από την πόλη της Χίου, ξεχωρίζει για την εξωτερική διακόσμηση των σπιτιών με ιδιαίτερα γεωμετρικά σχήματα. Το χωριό διατηρείται έτσι όπως χτίστηκε και έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Πλακόστρωτα και στενά σοκάκια, ψηλά σπίτια που συνδέονται με τα απέναντι με αψίδες και αμέτρητες εκκλησίες συνθέτουν ένα ιδιαίτερο σκηνικό που όμοιό του δεν υπάρχει αλλού. Επειδή ελάχιστα πλήγηκε από τον σεισμό του 1881, το Πυργί διατηρεί και εσωτερικά τη μεσαιωνική του όψη.
Αυτό που κάνει το Πυργί να ξεχωρίζει είναι τα περίτεχνα διακοσμητικά μοτίβα στις προσόψεις των σπιτιών. Πρόκειται για τα λεγόμενα «ξυστά», τύπο διακόσμησης της πρόσοψης με γεωμετρικά σχήματα σε μαύρο και άσπρο. Η τεχνική βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, η οποία αφού ασπριστεί με επιμέλεια, ξύνεται ακολουθώντας απλά ή σύνθετα μοτίβα και δίνει μαύρα θέματα πάνω σε λευκό φόντο. Αξίζει να περπατήσετε στα στενά του χωριού και να θαυμάσετε τα διάφορα σχέδια από τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα, μπουκέτα σε βάζο, πελαργούς, κλαδιά δέντρων κ.ά. Κάθε λίγο θα σταματάτε να βγάζετε φωτογραφίες τα πανέμορφα κτήρια που κάνουν αυτό το χωριό να μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής.
Μη χάσετε:
- Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τον βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων με τις άριστα διατηρημένες τοιχογραφίες, έργο του Αντωνίου Δομεστίχου του Κρητός.
- Κοντά στο χωριό βρίσκεται το Μουσείο Μαστίχας Χίου, σε μια έκταση 12 στρεμμάτων, από τα οποία τα 5 είναι μαστιχώνας. Στόχος του μουσείου είναι η ανάδειξη της παραγωγικής ιστορίας της καλλιέργειας και της επεξεργασίας της μαστίχας, την οποία εντάσσει στο πολιτιστικό τοπίο της Χίου.
Ολύμποι
Δυτικά από το Πυργί βρίσκεται το οχυρωμένο χωριό Ολύμποι, μικρότερο αλλά εξίσου εντυπωσιακό. Υπάρχει κι εδώ κεντρική πύλη, αμυντικός πύργος, ο οποίος διατηρείται μισοερειπωμένος και στενά δρομάκια με θολωτά πέτρινα τόξα πάνω τους που συνέδεαν τα σπίτια μεταξύ τους. Στο κεντρικό πλάτωμα του οικισμού, μπορείτε να δροσιστείτε στο καφενείο, που αποτελεί τμήμα του ανακαινισμένου σήμερα πύργου. Επίσης, στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα, ενώ το κτήριο του παλαιού παρθεναγωγείου είναι από τα πιο όμορφα του οικισμού.
Μη χάσετε:
- Αξίζει να δείτε και την Τράπεζα των Ολύμπων, ένα διώροφο κτήριο με μακρόστενες αίθουσες που σώζεται από τον Μεσαίωνα σε καλή κατάσταση.
- Στο δρόμο προς τα Κάτω Φανά, στρίβοντας δεξιά προς την Αγία Δύναμη, θα δείτε το σπήλαιο της Συκιάς, το οποίο εξερευνήθηκε για πρώτη φορά το 1985 από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία. Το σπήλαιο έχει βάθος 57μ. και είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε διάκοσμο σταλαγμιτών και σταλακτικών.
Βέσσα
Η Βέσσα είναι ένα πολύ γραφικό, μεσαιωνικό χωριό με στενά δρομάκια και παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του χωριού - κάστρου και έχει διατηρήσει στο πέρασμα των αιώνων την αρχιτεκτονική και πολεοδομική του δομή. Πολύ καλά έχουν διατηρηθεί οι γωνιακοί πύργοι του κάστρου της καθώς και τμήματα του οχυρωμένου τοίχου. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός του Αγίου Δημητρίου με τη μοναδική ξυλόγλυπτη εικόνα του.
Μη χάσετε:
- Η πλατεία του χωριού είναι ίσως μια από τις γραφικότερες πλατείες του νησιού με τον κεντρικό πύργο του χωριού να δεσπόζει σε αυτήν και με τα παραδοσιακά καφενεία να προσφέρουν μια εικόνα απόλυτα εναρμονισμένη με το ύφος του οικισμού.
- Το χωριό βρίσκεται κοντά στις παραλίες Λιθί, Αγία Ειρήνη, Κώμη, Εμποριός (Μαύρα Βόλια), Τραχήλι, και Ελίντα.
Αρμόλια
Τα Αρμόλια βρίσκονται 20 χλμ. νοτιοδυτικά από την πόλη της Χίου και αποτελούν το κεντρικό σταυροδρόμι για τα νότια χωριά. Πρόκειται για ένα μεσαιωνικό χωριό το οποίο έχει ξαναχτιστεί. Υπάρχουν μερικές αψίδες που έχουν απομείνει πάνω από τους στενούς δρόμους στο κέντρο του χωριού, οι οποίες δίνουν μια ιδέα της πραγματικής του όψης. Οι κάτοικοι των Αρμολίων διατηρούν μια μακρόχρονη παράδοση στην κατασκευή και διακόσμηση κεραμικών και τα διαθέτουν στα καταστήματα στην είσοδο του χωριού.
Μη χάσετε:
- Σε ένα λόφο στα δυτικά του χωριού βρίσκεται το βυζαντινό Κάστρο των Απολίχνων, στο οποίο οι Γενοβέζοι είχαν εγκαταστήσει το διοικητικό μέγαρο των Μαστιχοχωρίων. Η πρόσβαση στο κάστρο γίνεται με μια εύκολη περιπατητική διαδρομή σε ορεινό μονοπάτι, διάρκειας 40 λεπτών, με υπέροχη θέα.
