Στην καρδιά των Κυκλάδων βρίσκεται το μεγαλύτερο και πιο εύφορο νησί του συμπλέγματος, η Νάξος, που αποτελεί από μόνο του ένα πολύπτυχο επιλογών δράσεων και απολαύσεων για τους τυχερούς επισκέπτες.
Η ολόλευκη Χώρα της Νάξου υποδέχεται τους χιλιάδες ταξιδιώτες που φτάνουν στο νησί• στο έμπα του λιμανιού, στο νησάκι των Παλατιών συναντούμε το διασημότερο αξιοθέατο του νησιού, την «Πορτάρα», τη μαρμάρινη πύλη ενός ημιτελούς ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα. Στο νησάκι αυτό ο θρύλος λέει ότι ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη.
Η Χώρα, πρωτεύουσα του νησιού, έχει όλα τα χαρακτηριστικά κυκλαδίτικα στοιχεία καθώς και πολλά μνημεία διαφόρων χρονολογικών περιόδων. Η καρδιά της πόλης χτυπά στην Παλιά Χώρα, την καστροπολιτεία με τα καλντερίμια και το ενετικό κάστρο. Τα σπίτια με τα βενετσιάνικα οικόσημα να κοσμούν ακόμη και σήμερα τις εισόδους τους, τα στενά δρομάκια με τα στεγάδια, οι καθολικές εκκλησίες και οι οχυρώσεις δημιουργούν ένα μοναδικό ταίριασμα κυκλαδίτικης και μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής. Μέσα στο κάστρο βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο με πλούσια ευρήματα από τους Νεότερους Νεολιθικούς μέχρι τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους, ενώ την παράσταση κλέβει η εξαιρετική συλλογή των κυκλαδικών ειδωλίων.
Χάρη στο έντονο ανάγλυφο και το μέγεθος της Νάξου έχουν αναπτυχτεί μια σειρά από διαφορετικά οικοσυστήματα που μπορεί να γνωρίσει κανείς ακολουθώντας τα σηματοδοτημένα μονοπάτια προς κάθε γωνιά του νησιού (Χώρα-Μέλανες-Χαλκί, Χαλκί-Δανακός-Απείρανθος, Σκαδό-Απόλλωνας κ.α.). Ανυπέρβλητης ομορφιάς η διαδρομή από την Απείρανθο προς την παραλία Μουτσούνα διαμέσου των παλαιών σμυριδωρυχείων• ονειρικές εικόνες και μοναδικά τοπία σας συντροφεύουν κατά την πορεία σας προς τη θάλασσα.
Επιπλέον, το ψηλότερο βουνό των Κυκλάδων, ο Ζας (υψ. 1004 μ.), και το Φανάρι (υψ. 908 μ.) προσφέρουν στους φίλους της ορειβασίας και του ποδηλάτου βουνού ξεχωριστές συγκινήσεις. Ανεβαίνοντας στο Ζα επιβάλλεται μια στάση στο ομώνυμο σπήλαιο, σε υψόμετρο 628 μ., με τους εντυπωσιακούς σταλαγμίτες, τόπος λατρείας του Δία κατά τους αρχαίους χρόνους.
Σημεία αναφοράς κατά την περιδιάβαση στο νησί τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της Νάξου: η υπέροχη Απείρανθος, απείραχτη μέσα στο χρόνο, με πετρόκτιστα σπίτια, όμορφες πλατείες και στενά σοκάκια, στρωμένα με μάρμαρο, και μακρά πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση (πέντε μουσεία!) και σε απόσταση αναπνοής η Παναγία Δροσιανή (του 7ου αι.) από τις πιο όμορφες εκκλησιές στην Ελλάδα, το Φιλότι, γραφικότατο ορεινό χωριό χτισμένο στην πλαγιά του όρους Ζα, σε υψόμετρο 400 μ. με κυβόσχημα σπιτάκια και στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τριγυρισμένα από πυκνή βλάστηση. Πολύ κοντά βρίσκεται η Παναγία Πρωτόθρονη (9ος -10ος αι.), η μεγαλύτερη βυζαντινή εκκλησία της Νάξου, με εξαιρετικές τοιχογραφίες. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το Σαγκρ, το χωριό αποτελείται από τρεις συνοικίες (Άνω, Κάτω και Κανακάρι) και έχει βενετσιάνικους πύργους και παραδοσιακούς ανεμόμυλους. Ο κάμπος του Κάτω Σαγκρίου αποκαλείται και «Μικρός Μυστράς» λόγω του μεγάλου αριθμού των βυζαντινών ναών, με σημαντικότερο τον Άγιο Μάμα (9ος αι.). Σε μικρή απόσταση από το Σαγκρί βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και του Απόλλωνα (στο ύψωμα Γύρουλα), εξολοκλήρου κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, του 6ου αι. π.Χ.
Το ναξιώτικο τοπίο σημαδεύουν οι πολυάριθμοι πύργοι, μάρτυρες της ενετικής παρουσίας στο νησί, καθώς η Νάξος αποτέλεσε την έδρα του Δουκάτου του Αιγαίου. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους σημαντικότερους από αυτούς, τους οποίους και αξίζει να εξερευνήσετε: Πύργος Μπαζαίου στο Σαγκρί, Πύργος Κρίσπι-Γλέζου στη Χώρα, Πύργος Μπελώνια στο Γαλανάδο, Πύργος Ντελα Ρόκα-Μπαρότσι στη Χώρα κ.ά.
Τα ναξιώτικα προϊόντα έχουν κατακτήσει τη δική τους θέση στην ελληνική κουζίνα. Τι να πρωτοαναφέρει κανείς! Τα εξαίρετα τυριά με τη γραβιέρα να δεσπόζει, χωρίς να υπολείπονται τα υπόλοιπα δείγματα της ναξιώτικης τυροκομίας, ξινομυζήθρα, ξινότυρο και αρσενικό (πρόκειται για εξαιρετικά εύγευστο κεφαλοτύρι από αιγοπρόβειο γάλα και όχι για το γνωστό δηλητήριο!), το αρωματικό ελαιόλαδο, η περίφημη πατάτα Νάξου, τα γλυκά του κουταλιού και τα διάσημα τοπικά λικέρ, ή ακόμη το ναξιώτικο κρασί, το «νέκταρ των θεών», το οποίο σύμφωνα με την παράδοση έτρεχε από συγκεκριμένη πηγή!
Νησί με έντονη πολιτιστική κίνηση, η Νάξος διακρίνεται για το πλήθος των εναλλακτικών που προσφέρει: παραδοσιακά πανηγύρια και πολιτιστικά δρώμενα διανθίζουν την παραμονή στο νησί• μεταξύ αυτών αναφέρουμε το Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου, διοργάνωση με διεθνή απήχηση, και τα Διονύσια, πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου υπό την αιγίδα του δήμου Νάξου που εξελίσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και κλείνουν πανηγυρικά το Σεπτέμβριο με τη Γιορτή του Κρασιού και τη Γιορτή του Ψαρά.
