Έχουν περάσει πάνω από 60 χρόνια από την πρώτη αμερικανική παραγωγή που γυρίστηκε στην Ελλάδα, «Το Παιδί και το Δελφίνι». Από τότε έχουν ακολουθήσει κι άλλες, πολύ λιγότερες από όσες θα μπορούσαν είναι η αλήθεια (αλλά αυτό είναι μια άλλη, πονεμένη ιστορία). Αρκετές από τις ταινίες αυτές έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ. Μπορείτε να φανταστείτε ότι στα 60s φτάσαμε στα Όσκαρ τέσσερις φορές μέσα σε χρόνια; Κι όμως, το 1963 πήγαμε με την «Ηλέκτρα», το 1964 με τα «Κόκκινα Φανάρια», το 1965 με τον «Ζορμπά» και το 1966 με «Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο».
Έχουν περάσει πάνω από 60 χρόνια από την πρώτη αμερικανική παραγωγή που γυρίστηκε στην Ελλάδα, «Το Παιδί και το Δελφίνι». Από τότε έχουν ακολουθήσει κι άλλες, πολύ λιγότερες από όσες θα μπορούσαν είναι η αλήθεια (αλλά αυτό είναι μια άλλη, πονεμένη ιστορία). Αρκετές από τις ταινίες αυτές έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ. Μπορείτε να φανταστείτε ότι στα 60s φτάσαμε στα Όσκαρ τέσσερις φορές μέσα σε χρόνια; Κι όμως, το 1963 πήγαμε με την «Ηλέκτρα», το 1964 με τα «Κόκκινα Φανάρια», το 1965 με τον «Ζορμπά» και το 1966 με «Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο».
Οι δύο τελευταίες ταινίες συμπεριλαμβάνονται στο παρακάτω αφιέρωμα, που κάνει τον γύρο της Ελλάδας με 10 φιλμ που προτάθηκαν για Όσκαρ. Ας τα θυμηθούμε (με χρονολογική σειρά) και ας ταξιδέψουμε.
«Το Παιδί και το Δελφίνι» (1957), «Φαίδρα» (1962)
Δύο ταινίες που γυρίστηκαν στην Ύδρα, δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ και ένα κοινό γυναικείο όνομα: Φαίδρα. Αυτό ήταν το όνομα της Σοφίας Λόρεν στο «Παιδί και το Δελφίνι» (υποψήφια για Όσκαρ η μουσική του Χιούγκο Φρίντχοφερ) αλλά και της Μελίνας Μερκούρη στη «Φαίδρα» (υποψήφια τα κοστούμια της Θεώνης Βαχλιώτη - Όλντριτζ). Η πρώτη ταινία ήταν και η πρώτη αμερικανική παραγωγή που γυρίστηκε στην Ελλάδα. Μάλιστα δεν περιορίστηκε στην Ύδρα αλλά έκανε γυρίσματα και την Αθήνα, τον Πειραιά, την Επίδαυρο και τα Μετέωρα. Όμως το νησί του Αργοσαρωνικού στα νερά του οποίου η Λόρεν βούταγε ως σφουγγαρού, έκλεψε την παράσταση και προσέλκυσε πολλούς καλλιτέχνες και διανοούμενους στα 60s. Ανάμεσά τους και ο Λέοναρντ Κοέν, που αγόρασε σπίτι.
Την κοσμοπολίτικη πλευρά του νησιού ανέδειξε λίγα χρόνια αργότερα η «Φαίδρα» του Ζιλ Ντασέν, μια διασκευή της τραγωδίας του Ευριπίδη «Ιππόλυτος», με τη Μελίνα Μερκούρη να ερωτεύεται τον Άντονι Πέρκινς, γιο του συζύγου της Ραλφ Βαλόνε από τον πρώτο του γάμο.
«Ποτέ την Κυριακή» (1960)
Η ταινία του Ζιλ Ντασέν που έκανε τη Μελίνα Μερκούρη γνωστή σε όλο τον κόσμο ήταν υποψήφια για Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου, σκηνοθεσίας, σεναρίου, κοστουμιών και τραγουδιού. Το τελευταίο το κέρδισαν τα «Παιδιά του Πειραιά» που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις, και έγιναν το πρώτο ξενόγλωσσο τραγούδι που βραβεύτηκε με Όσκαρ. Η Μελίνα είναι η Ίλια, μία πόρνη στο λιμάνι του Πειραιά που δεν εργάζεται τις Κυριακές και τις ημέρες που έχει παραστάσεις το Ελληνικό Φεστιβάλ Θεάτρου. Οι άνδρες της ζωής της προσπαθούν να την αλλάξουν με διάφορους τρόπους, αλλά στο τέλος διαπιστώνουμε ότι μόνο η αγάπη μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο.
Στον Πειραιά, βέβαια, γυρίστηκε και άλλη υποψήφια για Όσκαρ ταινία, τα «Κόκκινα Φανάρια» (1963) του Βασίλη Γεωργιάδη. Ωστόσο μόνο το κινηματογραφικό συνεργείο πήρε πλάνα από την Τρούμπα, καθώς το καστ δεν πάτησε ποτέ το πόδι του εκεί. Έκανε όλα τα γυρίσματα στο Στούντιο Άλφα, με τα καταπληκτικά σκηνικά του Πέτρου Καπουράλη να ζωντανεύουν τα στενά της κακόφημης συνοικίας.
«Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» (1961)
Ο Γκρέγκορι Πεκ, ο Άντονι Κουίν, ο Ντέιβιντ Νίβεν και άλλοι αστέρες του Χόλιγουντ βρέθηκαν στη Ρόδο για τα γυρίσματα της κλασικής αυτής πολεμικής περιπέτειας που ήταν υποψήφια για Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, ήχου, μοντάζ, μουσικής και ηχητικών εφέ, το οποίο και κέρδισε. Το λιμάνι, η Ακρόπολη της Λίνδου, η Κρεμαστή είναι μερικά από τα μέρη που εμφανίζονται στην ταινία, ενώ ως ενθύμιο σήμερα έχουμε την παραλία Άντονι Κουίν, ανάμεσα στις παραλίες Φαληράκι και Λαδικό, 15 χλμ. νότια από την πρωτεύουσα. Την ονόμασαν έτσι οι ντόπιοι καθώς είναι η παραλία που ο ηθοποιός προσπάθησε να αγοράσει από το ελληνικό κράτος. Η κυβέρνηση Καραμανλή του την είχε παραχωρήσει τότε έναντι του συμβολικού ποσού των 64.000 δραχμών για να τον ευχαριστήσει για τη συμβολή του στην προβολή της χώρας στο εξωτερικό. Όμως μετά από κάποια χρόνια τα συμβόλαια ακυρώθηκαν καθώς η αγορά δεν είχε επικυρωθεί από τη Βουλή και, μέχρι να πεθάνει το 2001, ο Άντονι Κουίν δεν είχε βγάλει άκρη με την ελληνική γραφειοκρατία. Το όνομα όμως έμεινε...
«Ζορμπάς» (1964)
H ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, γυρισμένη εξ' ολοκλήρου στην Κρήτη, κέρδισε τρία Όσκαρ: Β' γυναικείου ρόλου για τη Λίλα Κέντροβα ως Μαντάμ Ορτάνς, φωτογραφίας (ο Γουόλτερ Λάσαλι αγάπησε τόσο το νησί που επέστρεψε και έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό του το 2017) και καλλιτεχνικής διεύθυνσης (για τη δουλειά του Βασίλη Φωτόπουλου). Ήταν επίσης υποψήφια για Α' ανδρικό ρόλο (ο σαρωτικός Άντονι Κουίν), σκηνοθεσία και σενάριο. Μερικές από τις τοποθεσίες που προβάλλονται στην ταινία είναι η πόλη των Χανίων, η παραλία του χωριού Σταύρος (όπου γυρίστηκε η γνωστή σε όλους σκηνή με το συρτάκι του Ζορμπά) και το Ακρωτήρι Χανίων. Η παραλία του Σταυρού ήταν το φόντο για το περίφημο συρτάκι του φινάλε, ρηχή, απάνεμη και ζεστή, ιδανική για παιδιά.
«Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» (1965)
Το ελληνικό γουέστερν του Βασίλη Γεωργιάδη έφτασε κι αυτό στα Όσκαρ (διεκδικώντας εκείνο της καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας). Η κόντρα δύο αδελφών στη Θεσσαλία του 1907, με φόντο τη διαμάχη τσιφλικάδων και κολίγων. Τα περισσότερα γυρίσματα έγιναν στο χωριό Πατουλιά των Τρικάλων. Άλλες σκηνές γυρίστηκαν στα Μετέωρα, στις γραμμές του τρένου προς Καλαμπάκα, στον ποταμό Ληθαίο κοντά στα Τρίκαλα, στην Αγία Μονή και στην πεδιάδα των Τρικάλων.
«Για τα Μάτια σου Μόνο» (1981)
Από τους πιο πολυταξιδεμένους κινηματογραφικούς ήρωες ο Τζέιμς Μποντ, δεν θα μπορούσε να μην περάσει από τα μέρη μας. Στο υποψήφιο για Όσκαρ τραγουδιού «Για τα Μάτια σου Μόνο» («For Your Eyes Only» της Σίνα Ίστον), ο Ρότζερ Μουρ ως 007 αναλαμβάνει να ανακτήσει από τα απομεινάρια ενός ναυαγίου στο Ιόνιο μια τελευταίας τεχνολογίας συσκευή επικοινωνίας για το συντονισμό των κινήσεων του αγγλικού στόλου. Συνοδευόμενος από την όμορφη Καρόλ Μπουκέ επισκέπτεται την Κέρκυρα, περνώντας από το Παλαιό Φρούριο, το Αχίλλειο, τον Άγιο Σπυρίδωνα, το Ποντικονήσι και όχι μόνο. Προς το φινάλε της ταινίας σκαρφαλώνει στα Μετέωρα, σε ένα γύρισμα που τότε είχε προκαλέσει αντιδράσεις στην κοινότητα των μοναχών. Είχαν σκεπάσει με μουσαμάδες και σεντόνια τα μοναστήρια για να μην καταγράψει πλάνα η κάμερα από το εσωτερικό τους, ενώ έφτασαν μέχρι το δικαστήριο, το οποίο αποφάνθηκε ότι η δικαιοδοσία τους σταματούσε στο εσωτερικό των μοναστηριών.
«Shirley Valentine» (1989)
Αρκετά χρόνια πριν έρθει στη Μύκονο ο Τζέισον Μπορν – Ματ Ντέιμον, την είχε επισκεφθεί η «Shirley Valentine», μια μεσήλικη νοικοκυρά από το Λίβερπουλ, που βαριέται τη ζωή της και τον άντρα της. Κέρδισε ένα ταξίδι για το νησί των ανέμων και εκεί βρήκε, όπως φαντάζεστε, τη χαρά της ζωής. Η ταινία προτάθηκε για Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου (Πολίν Κόλινς) και τραγουδιού («The Girl That Used To Be Me» από την Πάτι Όστιν). Γραφικά σοκάκια, μύλοι και παραλίες σε πρώτο πλάνο, κυρίως η παραλία του Αγίου Ιωάννη. Όσο για την ταβέρνα της ταινίας, είναι το σημερινό Hippie Fish.
«Mediterraneo» (1991)
Στο ιταλικό φιλμ που κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας δεν έκοβε την ανάσα μόνο η Βάνα Μπάρμπα (στα πολύ επάνω της τότε), αλλά και τα υπέροχα τοπία του Καστελλόριζου με το απέραντο γαλάζιο, τους απότομους βράχους, και τα διατηρητέα σπίτια λουσμένα στο φως του Αιγαίου. Η ταινία του Γκαμπριέλε Σαλβατόρε με τους Ιταλούς φαντάρους που ξεμένουν στο νησί έφερε πολλούς συμπατριώτες τους ως τουρίστες τα επόμενα χρόνια.
«Πριν τα Μεσάνυχτα» (2013)
Στο «Πριν το Ξημέρωμα» (1995) πρωταγωνιστούσε η Βιέννη. Στο «Πριν το Ηλιοβασίλεμα» (2004) το Παρίσι. Και στο «Πριν τα Μεσάνυχτα» ήρθε η ώρα της Μεσσηνίας να πλαισιώσει τη σχέση του Τζέσι (Ίθαν Χοκ) και της Σελίν (Ζιλί Ντελπί). Τους βρίσκουμε στην Καρδαμύλη, στο διάσημο σπίτι του συγγραφέα Πάτρικ Λι Φέρμορ, στους δρόμους της Πύλου, στην Πλάτσα, στο Κάστρο της Μεθώνης, στη διαδρομή από το αεροδρόμιο της Καλαμάτας, ενώ εσωτερικά γυρίσματα έγιναν και στο Costa Navarino όπου διέμενε το καστ. Η ταινία του Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ ήταν υποψήφια για Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου.
