Ένα αξέχαστο ταξίδι από την Αντίς Αμπέμπα έως το νότο της Αιθιοπίας.
Από την Ταξιδευτούλα
Είχα πολλούς λόγους, που ήθελα από καιρό να επισκεφτώ την Αιθιοπία. Ένας από αυτούς ήταν για να συναντήσω τη Λούσι, το διάσημο αυστραλοπίθηκο που έζησε 3 εκατομμύρια χρόνια πριν στην Ανατολική Αφρική. Θεωρείται καθοριστικός ο ρόλος του στην εξέλιξη του Ανθρώπου και βρίσκεται στο Εθνικό μουσείο της πρωτεύουσας, της Αντίς Αμπέμπα. Από την ίδια περιοχή προέρχονται οι σύγχρονοι άνθρωποι, οι homo sapiens.
Άλλος ένας λόγος ήταν ο Καφές! Από εδώ ξεκίνησε η ιστορία του διάσημου ροφήματος. Τον 9ο αιώνα μ.Χ. ένας βοσκός κοντά στην περιοχή Kaffa παρατήρησε την υπερβολικά ενεργητική συμπεριφορά που είχε το κοπάδι του από ένα συγκεκριμένο φυτό που μασούσαν. Από εκεί πήρε και το όνομά του ο Καφές, και ταξίδεψε αργότερα σε όλο τον κόσμο.
Ενδιαφέρον επίσης έχει η ιστορία των Ρασταφάρι, που, αν και από την μακρινή Τζαμάικα, πήραν το όνομα τους από τον Χαϊλέ Σελασιέ (Ρας Ταφάρι το μικρό του όνομα, 1892-1975), τον αυτοκράτορα της Αιθιοπίας. Η διάδοση της ιδέας του Τζαμαϊκανού πολιτικού ακτιβιστή Μάρκους Γκάρβεϊ για έναν Μαύρο Βασιλιά που θα ενώσει όλους τους μαύρους και θα τους συγκεντρώσει ξανά στην Αφρική συνέπεσε με την ενθρόνιση του Σελασιέ στη μόνη ανεξάρτητη χώρα της Αφρικής (μόνο την πενταετία 1936-1941 οι Ιταλοί κατέκτησαν ένα μέρος της). Ο ίδιος ο Σελασιέ δεν είχε ιδέα φυσικά και δεν νομίζω να άκουγε καν Bob Marley στα βαθιά του γεράματα που πρόλαβε την αρχή της Ρέγκε.
Η Ethio-Jazz και ο βασικός της εκπρόσωπος Mulatu Astatke ήταν ένας άλλος λόγος. Φανταστείτε την χαρά μας, όταν μπαίνοντας στο Africa Jazz Village, το club που διατηρεί στην Αντίς Αμπέμπα, τον είδαμε μπροστά μας. Ήταν τόσο φιλικός, όταν τον χαιρετίσαμε. Σε λίγη ώρα τον βλέπαμε πάνω στη σκηνή να παίζει και τα γνωστά κομμάτια του από την ταινία του Jim Jarmusch, Τσακισμένα λουλούδια.
Τη Λαλιμπέλα και τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες του βορρά, αν και θα θέλαμε να τις δούμε, τις αποφύγαμε λόγω της μεγάλης απόστασης από την Αντίς Αμπέμπα, αλλά κυρίως λόγω των ταραχών που γίνονταν εκεί. Όλα αυτά όμως ξεχάστηκαν, όταν άρχισε το ταξίδι μας προς τον νότο. Όσες φωτογραφίες κι αν είχαμε δει, όσα ντοκιμαντέρ κι αν είχαμε παρακολουθήσει, όσες χώρες κι αν είχαμε επισκεφτεί, τίποτα δεν μας είχε προετοιμάσει για αυτό το ταξίδι.
Ξεκινήσαμε πρωί για να διασχίσουμε τα 450 χιλιόμετρα που χωρίζουν την Αντίς από το Abra Minch, την πρώτη πόλη που θα διανυκτερεύαμε. Δέκα ώρες χρειάστηκαν, σε δρόμο γεμάτο λακκούβες και όχι παντού ασφαλτοστρωμένο, αλλά τα φυσικά εμπόδια ήταν αυτά που μας καθυστέρησαν περισσότερο. Εκατοντάδες αγελάδες που περνούσαν μέσα από το δρόμο και σε όλο το μήκος του άνθρωποι που κουβαλούσαν ό,τι μπορείς να φανταστείς, γαϊδουράκια που έσερναν βαρυφορτωμένα κάρα, παιδάκια που βοηθούσαν παίζοντας και αναρίθμητα ταξί Τουκ Τουκ. Όλα αυτά όμως δημιουργούσαν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό από σκηνές που διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια μας σαν ταινία, που δεν θα το ανταλλάσσαμε με την ευκολία μιας εσωτερικής πτήσης. Ήταν ένα ταξίδι μέσα στο ταξίδι.
Μόνο μία στάση κάναμε, στην Tiya, έναν αρχαιολογικό χώρο με μεγάλους μονόλιθους – μνήματα. Για μας όμως η έκπληξη ήταν η γιορτή που είχαν ετοιμάσει οι ντόπιοι προς τιμήν του Πρωθυπουργού που σε λίγα λεπτά θα εμφανιζόταν. Δεκάδες γυναίκες με λευκά καφτάνια και πολύχρωμα λουλούδια χόρευαν και τραγουδούσαν αλαλάζοντας, ενώ οι άντρες πάνω σε άλογα κάλπαζαν περήφανοι και χαρούμενοι.
Είχε νυχτώσει, όταν φτάσαμε στο ξενοδοχείο μας στο Abra Minch. Το πρωί στο μπαλκόνι του εστιατορίου είδαμε την υπέροχη θέα. Στο βάθος και μετά από ένα μικρό δάσος φαινόντουσαν δύο τεράστιες λίμνες (Abaya και Chamo) που, αν και τόσο κοντά η μια στην άλλη, δεν επικοινωνούσαν. Ξεκινήσαμε για τη λίμνη Chamo και με ένα βαρκάκι φτάσαμε στο μικρό νησάκι μέσα της, ενώ γύρω μας τεράστιοι κροκόδειλοι με ορθάνοικτο στόμα λιάζονταν, ιπποπόταμοι κολυμπούσαν και μαραμπού στέκονταν πάνω στα δέντρα.
Το απόγευμα επισκεφτήκαμε την πρώτη φυλή, τους Dorze, που ζουν ψηλά στο λόφο σε τεράστιες καλύβες σε σχήμα ελέφαντα που με τα χρόνια κονταίνουν χάρη στη βοήθεια των τερμιτών! Γνωστοί για τα βαμβακερά υφάσματά τους, μας έδειξαν πώς από τη μπανανιά φτιάχνουν πίτα και μας κέρασαν το δικό τους «τσίπουρο». Τραγούδησαν και χορέψαμε μαζί τους. Η μέρα μας έκλεισε κάπως γλυκόπικρα από τα δεκάδες παιδιά που πετάγονταν στο δρόμο της επιστροφής και με χορούς και χαριτωμενιές ζητούσαν λίγα birr, το τοπικό τους νόμισμα. Δυστυχώς αναγκάζονται να συνδυάσουν το παιχνίδι με την επιβίωση!
Τις επόμενες μέρες επισκεφτήκαμε άλλες οχτώ φυλές. Όλες ξεχωριστές τόσο στην όψη όσο και στις συνήθειες. Η πιο ιδιαίτερη όμως ήταν η φυλή των Mursi, η πιο εντυπωσιακή της κοιλάδας του Omo. Ψηλοί, όμορφοι και λίγο άγριοι οι άνδρες, αλλά οι γυναίκες είναι που τους έχουν κάνει γνωστούς παγκοσμίως. Τα πιατάκια που φοράνε στο κάτω χείλος τους είναι ο λόγος. Αν και τώρα μπορούν να διαλέξουν ποιες θα το κάνουν, εξακολουθεί να είναι σύμβολο ομορφιάς και φροντίδας προς τον άντρα! Μιλάμε για πολυγαμικές φυλές που τις περισσότερες δουλειές τις κάνουν οι γυναίκες! Άλλη μια θλιβερή διαπίστωση. Τα παιδάκια μας περικύκλωσαν, πανέμορφα με τα χρωματιστά τους υφάσματα σε πάμπολλα σχέδια που θα ζήλευαν σχεδιάστριες γνωστών οίκων μόδας. Φεύγοντας τους προσφέραμε ξηρούς καρπούς, που τους δοκίμασε πρώτα ο αρχηγός, πριν τους μοιράσει στην φυλή.
Οι Konso ζουν σε καλύβες που βρίσκονται περιμετρικά ενός λόφου με σειρές από πέτρινα τείχη για προστασία. Οι Ari είναι η πολυπληθέστερη φυλή της κοιλάδας Όμο, απαριθμούν πάνω από 100.000 και ζούνε περιτριγυρισμένοι από χωράφια με τεράστιες μπανανιές. Είναι καλλιεργητές και είναι η μοναδική φυλή που ντύνεται όπως οι δυτικοί και εκτός από καλύβες μερικοί έχουν και σπίτια. Είναι πολύ φιλικοί και δε ζητούν χρήματα από τους τουρίστες. Όλες οι υπόλοιπες φυλές ζουν πρωτόγονα, με τελετές και έθιμα ξεχασμένα, βγαλμένα από άλλη εποχή. Ύδρευση, αποχέτευση, ηλεκτρισμός και άλλες ανέσεις του «πολιτισμένου κόσμου» δεν έχουν έρθει ακόμα εκεί.
Προχωρώντας προς τον νότο, καθώς τα καταπράσινα τοπία και το καφεκόκκινο του δρόμου εναλλασσόταν με τα χρωματιστά ριχτάρια των ντόπιων, φτάσαμε στην Jinka, την κατασκήνωση που θα μας φιλοξενούσε για ένα βράδυ. Γεμάτη από αγροτικές κατοικίες, απειλητικά κουνούπια και κορίτσια τυλιγμένα σε λευκές εσάρπες που επέστρεφαν από τη λειτουργία (περίπου 50 εκατομμύρια Αιθίοπες είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι). Επίσης το όνομα Αιθιοπία προέρχεται από τους αρχαίους Έλληνες (Aιθίοψ -καμένη όψη). Η χώρα ήταν γνωστή και ως Αβησσυνία, από αυτή άλλωστε πήρε το όνομα και η πλατεία στο Μοναστηράκι.
Η φυλή των Karo, των πιο απομακρυσμένων της κοιλάδας, είναι εξίσου εντυπωσιακή, Ζουν σε ένα ύψωμα πάνω από τον ποταμό Όμο. Γρήγορα το χαμόγελο διαδέχθηκε την αγριάδα. Πολυγαμικοί και αυτοί. Αν έχουν κάμποσες γελάδες και ένα Καλάσνικοφ, μπορούν να αποκτήσουν και μια γυναίκα παραπάνω. Την πρώτη την διαλέγει η οικογένειά τους, τις υπόλοιπες όμως οι ίδιοι. Βάφονται με άσπρη μπογιά σε περίτεχνα σχέδια, ενώ και αυτοί χαράζουν με ξυράφι το δέρμα τους για διακοσμητικούς λόγους. Αφού περιηγηθήκαμε στο χωριό, τραγούδησαν και χόρεψαν προς τιμήν μας. Τα χαμόγελά τους δεν σε αφήνουν να κάνεις δεύτερες σκέψεις.
Την επόμενη μέρα προχωρήσαμε ακόμα πιο κάτω, στο βάθος της κοιλάδας προς το χωριό Turmi. Κάναμε μια στάση σε μια καταπληκτική αγορά των Bana και Hamer. Ήμασταν σαν το γάλα μες στην μύγα (!). Και οι δύο φυλές μοιάζουν μεταξύ τους, με μαλλιά κοντά και στρογγυλά σαν κράνος σε ερυθρό χρώμα από την μπογιά που βάζουν. Η αγορά ήταν συγκλονιστική, μια πανδαισία χρωμάτων, δεκάδες πουλούσανε κατάχαμα την πραμάτεια τους και τα ζωντανά τους ή απλώς χαλάρωναν στα αυτοσχέδια μπαρ, όπου η μυρωδιά του καφέ αναμειγνύεται με αυτή του οινοπνεύματος. Δεν ήμασταν και ιδιαίτερα καλοδεχούμενοι, γι’ αυτό και τραβήξαμε φωτογραφίες προσεχτικά και μόνο από μακριά.
Το βράδυ φτάσαμε στο ξενοδοχείο που θα περνάγαμε τα επόμενα δύο βράδια. Η φύση γύρω μας ήταν μαγική με πανύψηλες ακακίες, χαρακτηριστικό δέντρο της Αφρικής και πολλά ζωύφια που μας έκαναν συντροφιά όλο το βράδυ, περισσότερο από ότι θα θέλαμε! Δίπλα ήταν ένα χωριό των Hamer. Όταν βγήκαμε το απόγευμα στον δρόμο, για να δούμε την δύση, μας χαιρέτησαν, με χαμόγελο πάντα. Το βράδυ από το εστιατόριο τους ακούγαμε να χορεύουν και να τραγουδούν και στο μυαλό μας κάναμε εικόνες με αυτούς γύρω από την φωτιά.
Την επομένη επισκεφτήκαμε ένα άλλο χωριό των Hamer. Μία κοπέλα μας κάλεσε στην καλύβα της, στριμωχτήκαμε εκεί μαζί με άλλους που έρχονταν σιγά σιγά. Ο ντόπιος οδηγός μάς είχε ενημερώσει πώς να τους προσεγγίσουμε και, όπως είναι ανθρώπινο, όταν τους σέβεσαι, σου το ανταποδίδουν. Δεν μπόρεσα να αντισταθώ και αγόρασα δύο κολιέ σαν τα τόσα που φοράνε στο λαιμό τους. Φεύγοντας η εικόνα ήταν μοναδική με αυτούς να γυρνάνε στις αχυρένιες καλύβες τους, ενώ άλλοι, καθώς σκοτείνιαζε, απομακρύνονταν κάπου στη φύση.
Η φυλή Dassanech ήταν η μόνη με καλύβες από ελενίτ. Η ζέστη ήταν αφόρητη, αλλά τα παιδάκια χαμογελαστά, εκτός από κάποια πολύ μικρά, που μάλλον δεν είχαν ξαναδεί λευκό και ή έβαζαν τα κλάματα ή το έβαζαν στα πόδια. Αφού γνωριστήκαμε και έσπασε ο πάγος, στο τέλος χορέψαμε με τις πανέμορφες ψηλόλιγνες γυναίκες του χωριού έναν δικό τους παραδοσιακό χορό. Φεύγοντας ένα παιδάκι με πήρε από το χέρι σε όλο το δρόμο και με μεγάλη δυσκολία κατόρθωσα να το αποχαιρετήσω. Διασχίσαμε το ποτάμι με κάτι κανό-καρυδότσουφλα και στην απέναντι όχθη καθίσαμε με τον ντόπιο οδηγό για ένα αναψυκτικό, ενώ οι πίθηκοι πηδούσαν από δέντρο σε δέντρο από πάνω μας. Ήταν ένας νεαρός που, αν και γεννήθηκε στο χωριό, τώρα ζει στην πόλη όπου σπουδάζει, και μας μίλησε για το πώς βλέπει αυτός τη ζωή εκεί.
Οι Arbore τέλος ζουν χαμηλά στην κοιλάδα στα σύνορα με την Κένυα. Είναι κυρίως κτηνοτρόφοι και προέρχονται από πολλές εθνικότητες που συγχωνευτήκαν με τα χρόνια. Μπορούν να παντρευτούν κορίτσια από άλλες φυλές με μόνη προϋπόθεση να μην είναι εχθροί μεταξύ τους. Είναι πανέμορφες και οι μόνες που κουβαλούν πράγματα στο κεφάλι (κάτι που δεν είδαμε σχεδόν πουθενά αλλού στην χώρα).
Στον δρόμο της επιστροφής για την Αddis, βλέποντας όλες αυτές τις υπέροχες εικόνες, σκεφτόμουν ότι οι άνθρωποι είναι αυτοί που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Δεν έχω δει πιο γελαστό λαό. Ακόμα και στη διαδρομή σκυφτές γυναίκες στα χωράφια σηκώνονταν απλώς για να μας χαιρετήσουν με ένα πλατύ χαμόγελο. Αλλά και οι άνθρωποι που μας βοήθησαν στο ταξίδι αυτό ήταν υπέροχοι. Ο Solomon Gezu, που μας οργάνωσε το tour, ο οδηγός μας, ο Dejene, και όλοι οι ντόπιοι ξεναγοί στις φυλές μάς έκαναν να αισθανθούμε σαν να πήγαμε επίσκεψη σε φίλους ή αγαπημένους συγγενείς.
Ήδη σκέφτομαι πότε θα επιστρέψω!
