Στα Κορέστεια Καστοριάς, η εικόνα των ερειπωμένων πλινθόκτιστων σπιτιών με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα θυμίζει κινηματογραφικό σκηνικό. Τα μισογκρεμισμένα σπίτια, χτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, έχουν πολλές ιστορίες να διηγηθούν στον επισκέπτη.
Στη Δυτική Μακεδονία, λίγα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Καστοριάς, βρίσκονται τα Κορέστεια ή «πλίνθινα χωριά», ένα ιστορικό σύμπλεγμα χωριών που παρουσιάζουν εξαιρετικό αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον χάρη στα πλινθόκτιστα σπίτια τους με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα. Τα σπίτια κατασκευάζονταν από μάστορες στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα με λάσπη από κοκκινόχωμα, νερό και άχυρο και αποτελούν μοναδικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Σήμερα, τα περισσότερα χωριά είναι εγκαταλελειμμένα και μισογκρεμισμένα, ενώ μερικά από αυτά κρατούν ακόμα λίγους κατοίκους.
Κορέστεια Καστοριάς: Ένα ταξίδι στο χρόνο
Ο Γάβρος (25 χλμ. βορειοδυτικά από την πόλη της Καστοριάς) είναι ένα από αυτά τα χωριά, που συναντά κανείς στον οδικό άξονα που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες. Τα ξεχασμένα στον χρόνο, βαθυκόκκινα ερείπια, με τα ατελείωτα δάση οξιάς να τα περιβάλλουν, συνθέτουν ένα μοναδικό κινηματογραφικό τοπίο. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί Έλληνες και ξένοι σκηνοθέτες αναζήτησαν σε αυτό τον τόπο σκηνικά για τις ταινίες τους («Ψυχή Βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη, «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» του Θόδωρου Αγγελόπουλου κ.ά.). Ο Γάβρος ερημώθηκε μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, με τους κατοίκους του να ξενιτεύονται στον Καναδά και την Αυστραλία. Όσοι απέμειναν αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν στο νέο χωριό της Κορέστειας που χτίστηκε τη δεκαετία του 1970.
Ο δρόμος στη συνέχεια οδηγεί στοv Κρανιώνα, που αποτελείται από το άνω και κάτω χωριό. Στον Άνω Κρανιώνα, τα περισσότερα σπίτια έχουν καταρρεύσει, ενώ μόνο η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (1864) έχει συντηρηθεί. Ανατολικά του Κρανιώνα βρίσκεται ο Μαυρόκαμπος, με το εντυπωσιακό πλινθόκτιστο αρχοντόσπιτο των Σπανοπουλαίων, την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και τον παραδοσιακό νερόμυλο. Η Χαλάρα είναι άλλο ένα πλινθόκτιστο χωριό, με λίγα σπίτια κατοικήσιμα, που αξίζει να δείτε.
Βόρεια των Κορεστείων, στα σύνορα σχεδόν με το νομό Φλώρινας, θα συναντήσετε το χωριό Μελάς. Η παλιά ονομασία του ήταν Στάτιστα. Το χωριό μετονομάστηκε σε Μελά το 1929, στη μνήμη του ανθυπολοχαγού του πυροβολικού και ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα, Παύλου Μελά, ο οποίος σκοτώθηκε στο χωριό στις 13 Οκτωβρίου 1904. Στο χωριό θα δείτε το σπίτι όπου σκοτώθηκε ο Παύλος Μελάς, το οποίο έχει αναπαλαιωθεί και λειτουργεί ως μουσείο. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται ο ανδριάντας του Παύλου Μελλά, ενώ σε κοντινή απόσταση από το μουσείο είναι και το κενοτάφιο του.
